دكتر علي رفيعي، استاد دانشكده علوم قرآني قم، در اين باره معتقد است كه نياز به فراگيري علوم و دانش هاي نوين براي مفسران ضروري است و اين مورد باز مي گردد به درد زمانه مفسر. اگر مفسر با زمان خود و علوم جديد آشنا باشد قطعا از علوم جديد استفاده مي كند.
مسعود رياعي ، مترجم قرآن، درباره استفاده از علوم مختلف در تفسير قرآن گفـت : امروزه با توجه به گستردگي دانش بشر و افزايش سطح علمي مردم نگارش تفسير با توجه به اين مباني و علوم جديد بيش از پيش احساس مي شود اما يك نكته نيز قابل تامل است و آن اين كه ديگر يك فرد نمي تواند آگاه به تمام اين علوم باشد لذا اگر تفسيري ارائه مي دهد قطعا تفسير كم مايه اي است. امروزه جوانان ما جستجوگر و استدلال جو شده اند و به اين راحتي هر حرفي را نمي پذيرند لذا در هنگام تفسير بايد از استدلالهاي قطعي استفاده كرد.
در گذشته اگر مسئله روز بحث ماركسيسم بود اينك مسائل جديدي پيش آمده كه بايد با استفاده از دانشهاي نوين به اين مسائل پاسخ گفت دكتر سيد محمد حسيني
دكتر سيد محمد حسيني، استاد الهيات دانشگاه تهران، استفاده از دانشهاي نوين را در امر تفسير مهم دانست و گفت : هر چه قدر كه مفسر اطلاعاتش نسبت به مسائل روز بيشتر باشد جامع نگري او نيز در تفسير از ارزش بالاتري برخوردار خواهد بود. اين كه ما صرفا به قرآن و احاديث اكتفا كنيم براي يك مفسر كفايت نمي كند. در گذشته اگر مسئله روز بحث ماركسيسم بود اينك مسائل جديدي پيش آمده كه بايد با استفاده از دانشهاي نوين به اين مسائل پاسخ گفت.
دكتر عابدين مومني، استاد الهيات دانشگاه مذاهب اسلامي، معتقد است كه استفاده از دانش هاي گوناگون مانند هرمنوتيك، معني شناسي، نشانه شناسي در انجام تفسير فقط جنبه ابزاري دارند و تاكيد كرد: هرمنوتيك دانش نيست، روش است و به كار بردن روشهاي مختلف ايرادي ندارند و اين مسائل كه طرح شد شيوه هاي درك موضوع هستند لذا استفاده از ابزار و روشهاي متعدد هيچ اشكالي ندارد اما اين كه اين روشها منتج يا عقيم است بحث ديگري مي طلبد.
دكتر محمد هادي زبرجد، استاد الهيات دانشگاه شيراز، معتقد است كه براي ورود به بحث بايد تكليف علومي كه مفسر از آن استفاده مي كنند مشخص شود. يعني كسي كه مي خواهد از اين تفاسير استفاده كند بايد دانايي كامل نسبت به اين علوم داشته باشد و اين كه از اين دانشها چه بهره اي خواهد برد و ما را تاچه اندازه به هدفمان نزديك مي سازد.
به اعتقاد دكتر محمد مهدي فولادوند، مترجم و مفسر قرآن، مفسري كه از علوم و دانش ها استفاده نكند تفسير نامطلوبي ارائه كرده است و كارش بيهوده خواهد بود.
دكترعلي غضنفري، معاونت دانشكده علوم قرآني، استفاده از دانش هاي گوناگون براي تفسير را مفيد مي داند و معتقد است : يكي از مشكلات قالب تفسيرهاي موجود اين است كه اكثر مفسران فقيه يا فيلسوف اند. به همين خاطر ديد فقهي و فلسفي بر ساير ديدگاه ها برتري دارد. در تفسير قرآن لازم است كه كساني كه در تخصصهاي گوناگون كار مي كنند در آيات مربوطه اي كه در حوزه تخصصشان است به تفسير بپردازند.
سيد مرتضي موسوي ، مسئول علمي ستاد تفسير قرآن كريم، در اين باره گفت : من معتقدم كه كار تفسير امروزه كار يك نفر نيست بلكه يك گروه با تخصصهاي گوناگون مي توانند چنين كاري بكنند و ما نيز در ستاد به همين نحو به امر تفسير مي پردازيم. لذا با چنين گروه هايي نه تنها تفسير نوين و جديدي مي توان ارائه داد بلكه تفسير در حد بضاعت فردي فراتر مي رود.
حجت الاسلام عليرضا قائمي نيا درباره استفاده از علوم جديد در تفسير نوين گفت : علوم جديد را بايد دو دسته كرد. برخي از علوم جديد ابزار و روش را تعيين مي كنند مانند: زبان شناسي، معنا شناسي، نشانه شناسي. اما برخي ديگر كاركرد متفاوتي مانند هرمنوتيك دارند. هرمنوتيك گادامر روش تفسير قرآن نمي دهد. هرمنوتيك درباب فهم است. چنين بحث هايي روش به ما نمي دهد بلكه نهايتا مي تواند فهم هاي گذشته را تخريب كند. نشانه شناسي ابزار تحليل متن را مي دهد . بايد محدوده، كاركرد و وظيفه علوم را مشخص كرد .
استفاده از دانش هاي نوين مانند هرمنوتيك، معني شناسي، نشانه شناسي مثبت و مثمر ثمر است. با رعايت امانت تفسيري از قرآن و آگاهي مفسر از علوم قرآني و همچنين دوري از تفسير به راي ، ارائه تفسير بر پايه اين دانشها بسيار مثبت خواهد بود دكتر سيد علي موسوي گرمارودي
به اعتقاد دكتر سيد علي موسوي گرمارودي، مترجم قرآن، استفاده از دانش هاي نوين مانند هرمنوتيك، معني شناسي، نشانه شناسي مثبت و مثمر ثمر است، وي در اين باره گفت : با رعايت امانت تفسيري از قرآن و آگاهي مفسر از علوم قرآني و همچنين دوري از تفسير به راي ، ارائه تفسير بر پايه اين دانشها بسيار مثبت خواهد بود. من معتقدم مفسر در ارائه كارهاي جديد درباره قرآن بايد متكي به چارچوب هاي قرآني باشد. هر تفسيري با توجه به ظرفيت هاي علمي مفسر نوشته مي شود و ما نيز به همان اندازه از آن بهره مي بريم اما مفسر در اين شيوه بايد از تفسير به راي دور باشد.
دكتر مهدي شهريارپور، معاونت دانشكده علوم قرآني شيراز معاونت دانشكده علوم قرآني شيراز نياز به تفاسير جديد كه برپايه گرايشهاي مختلف علمي انجام شود را مهم مي داند و در اين باره تصريح كرد : ما در زماني زندگي مي كنيم كه دانش هاي زمانه در حال دگرگوني است و استفاده ما از مباني علمي در تفاسير بسيار احساس مي شود. در صورتي كه بخواهيم نياز جامعه را بر طرف سازيم نيازمند طرح هايي هستيم كه افراد خبره آن را انجام دهند همانطور كه براي مسابقات حفظ قرآن سرمايه گذاري مي كنيم بايد در طرح هاي تفسيري هم سرمايه گذاري كنيم لذا تفاسير علمي نيز بايد بر اساس شناخت افرادي باشد كه به اين علوم واقف اند.
استفاده از دانشهاي نوين در ارائه تفاسير جديد ضروري است اما به راستي چند نفر از مفسران ما با اين علوم آشنايي دارند و آيا يك مفسر به تنهايي مي تواند از اين علوم آگاه شود استاد دانشكده علوم قرآني شيراز
دكتر محمد گلبن حقيقي، استاد دانشكده علوم قرآني شيراز، معتقد است كه تفاسير موجود با توجه به گستردگي دانش هاي جديد و حتي آگاهي هاي بسياري كه جوانان در زمينه هاي مختلف پيدا كرده اند كافي نيست و نياز به تفاسير نوين با توجه به نيازهاي جوانان بسيار احساس مي شود. استفاده از دانشهاي نوين در ارائه تفاسير جديد ضروري است اما به راستي چند نفر از مفسران ما با اين علوم آشنايي دارند و آيا يك مفسر به تنهايي مي تواند از اين علوم آگاه شود.
محمد نقدي، رئيس مركز ترجمه هاي قرآن كريم، استفاده از علوم و دانش هاي جديد را بر اساس دريافت هاي يك مفسر لازم مي داند و در اين باره معتقد است كه استفاده از علومي مانند هرمنوتيك تنها در صورتي امكان دارد كه مفسر از اين دانش به اندازه كافي آگاه باشد در غير اين صورت دچار خلط معنا مي شود.
دكتر جهانگير اميري، رئيس دانشكده علوم قرآني كرمانشاه گفت : من معتقدم كه كار تفسير امروزه كار يك نفر نيست بلكه يك گروه با تخصص هاي گوناگون مي توانند چنين كاري بكنند و در اين گروه است كه ما مي توانيم از دانشهاي نوين در ارائه تفاسير جديد استفاده كنيم . نگاه امروزي به مصاديق به دور از تحميل بر قرآن ، مي تواند تا حدودي نياز جامعه را بر طرف سازد.
حجت الاسلام سيد محمد علي ايازي، مفسر و قرآن پژوه، درباره استفاده از دانشهايي مانند هرمنوتيك، نشانه شناسي و معني شناسي را در ارائه تفسيرقرآن اظهار داشت : اين دانش ها بدون شك كاربرد مثبتي در تفسير دارند و به خصوص با تحولي كه در فلسفه تحليلي به وجود آمده اين مباحث در علم تفسير بسيار مطرح هست و از ابعاد مختلف مورد توجه قرار گرفته اند.
هرمنوتيك دانشي مناقشه برانگيز است. اگر ما از دانش هرمنوتيك ديدگاه قطعيت راداشته باشيم آن چنان كه ديلتاي و شلايرماخر مي گويند ،به تفسير اسلامي نزديك مي شود اما با ديدگاهي ديگر نمي توايم به قصد مولف نزديك شويم و اين با نظرات ما تفاوت دارد. اگر اين مسائل در حيطه نزاع علمي بماند قابل استقبال است
دكتر قاسم پور حسن، استاد دانشكده علوم قرآني تهران، نيز درباره استفاده از دانشهايي مانند هرمنوتيك در تفسير قرآن معتقد است : هرمنوتيك يك ابزار است، همچنان كه تفسير در جهت كشف مقاصد مطرح مي شود. امروزه در روش هاي تفسيري از روش هرمنوتيك نيز بسيار استفاده مي شود. هرمنوتيك در حقيقت تاكيد بر اين مي كند كه آيا متن الهي را بدون قصد خداوند بايد درك كنيم يا اين كه اين متن در گذار زمان مي بايست بدون مولف نگريسته شود. مفسر و فهم كننده دو هماوردي است كه در دو افق شكل گرفته است. يكي افقي مربوط به مواريث و دوران گذشته است و افق ديگري كه گادامر از ان به عنوان امتزاج افق تعبيرمي كند و ما از اين عنوان در تفسير اسلامي تعبير به فضا مي كنيم. فضاي فهم متكلمان و فضاي فهم اشاعره. بنابراين ما در ديدگاه هرمنوتيك با چند گونگي تفسير و زايش واژگان و آفرينش زباني مواجه هستيم. طبيعتا مشكلات بسياري تحت عنوان نسبيت و رد نظريه قطعيت را به وجود خواهد آورد. لذا هرمنوتيك دانشي مناقشه برانگيز خواهد بود. اگر ما از دانش هرمنوتيك ديدگاه قطعيت راداشته باشيم آن چنان كه ديلتاي و شلايرماخر مي گويند به تفسير اسلامي نزديك مي شود اما با ديدگاهي ديگر نمي توايم به قصد مولف نزديك شويم و اين با نظرات ما تفاوت دارد. اگر اين مسائل در حيطه نزاع علمي بماند قابل استقبال است .
نام گوينده
انصاري، قرآن پژوه و از اعضاي نويسندگان ترجمان وحي، درباره نياز نگارش تفسير بر پايه گرايشهاي مختلف علمي اظهار داشت : در گذشته تفاسير مختلفي نوشته مي شد و روشهايي را نيز اعمال مي كردند اما زمان ما حاكميت تفاسير نوين را چندان نمي پذيرد. به عنوان مثال تفسير سيد قطب كه در كشور ما هم بسيار مورد توجه بود اينك زمينه اي بر علاقه و جذابيت ندارد. در زمان ما بيشتر به جنبه عمومي تفسير توجه مي شود يعني به نوعي جامع تمام علوم باشد و در اين حد مي تواند نياز جامعه ما را بر طرف سازد. اگر گرايشهاي مختلف با قرآن تماس نزديك داشته باشد مناسب نيز هست كه مطرح شود. چرا كه يكسري از فرضيه هاي علمي هست كه مي توانيم به تفسير قرآن ربط دهيم اما برخي از مسائل كه در تفسير كاربردي ندارد را لزومي نيست كه در تفسير استفاده كنيم.
كرم خدا امينيان، مترجم قرآن منظوم، معتقد است كه در بسياري از تفاسيري كه امروزه از سوي افراد مختلف منتشر مي شود سعي مي كنند كه اين نحوه نگرش را استفاده كنند و نياز به اين شيوه در جامعه ما هر روز بيشتر احساس مي شود.
مباحث معناشناسي ايزوتسو در تفسير قرآن بسيار شيوه نويني است و همين طور مسائل هرمنوتيك و فهم متن نيز كارآمدي بسياري دارد استاد گروه علوم قرآني مدرسه امام خميني(ره) قم
دكتر محمد علي رضايي اصفهاني، استاد گروه علوم قرآني مدرسه امام خميني(ره) قم، معتقد است كه ما ناچار هستيم از اين علوم بهره برده و درباره آنها بيشتر پژوهش كنيم . به طور مثال مباحث معناشناسي ايزوتسو در تفسير قرآن بسيار شيوه نويني است و همين طور مسائل هرمنوتيك و فهم متن نيز كارآمدي بسياري دارد. ما نمي توانيم نسبت به مسائل جديد غفلت ورزيم و از تاثير آنها غفلت ورزيم.
سيد ناصر طباطبايي، مترجم گرايشهاي تفسيري در ميان مسلمانان، درباره استفاده از علوم مختلف مانند هرمنوتيك و نشانه شناسي در تفسير قرآن اظهار داشت : ما بدون يك فهم قبلي به سراغ قرآن نمي رويم بلكه با يك آشنايي قبلي به سراغ متن مي رويم. در غرب از اين دانشها استفاده شده اما اعتقاد ما اين است كه قرآن متني بدون تغيير است كه خداوند به پيامبر نازل كرده است و در استفاده از دانشهاي هرمنوتيكي در تفسير بايد اصول را رعايت كنيم و بايد ببينيم كه نتيجه گيريهاي ما چيست. ما در زماني زندگي مي كنيم كه فهم ما در حال دگرگوني است و استفاده ما از مباني علمي در تفاسير بسيار احساس مي شود اما اين بهره گيري نيز مقطعي است و در زمانهاي بعدي شايد پاسخگو نباشد.
عبدالله عرب زاده، معاونت مركز ترجمه قرآن مجيد به زبانهاي خارجي، استفاده از دانش هاي جديد را در تفسير قرآن يك نياز نوين دانست اما در اين مورد تاكيد كرد: اين شيوه در تفسير اثر مستقيم دارد اما در تفسير و فهم سير حالت وجودي فرد نيز مهم است. حالت وجودي بهترين چيزي است كه مي تواند در فهم متن قرآن تاثير داشته باشد . استفاده از دانشهاي گوناگون بايد در راستاي فهم وجودي فرد مفسر باشد.
فهم متن بر اساس نيت مولف و راه يابي به فهم متن و دريافت معناي نهايي متن و زبان و نفش آن در دلالتهاي زباني و ... در علم اصول مطرح شده و اما چيزي كه به نام هرمنوتيك مطرح شده براي حل مشكل اساسي كه در حل متون يهوديت و مسيحي پيدا شده پديد آمده است. خاستگاه اين مباني براي فهم و توجيه انجيل مطرح شده ، ما نمي توانيم اين شيوه را در متن قرآن كريم اجرا كنيم مدير دانشنامه قرآن پژوهي
حسين علوي مهر، مدير دانشنامه قرآن پژوهي معتقد است كه علوم جديد از جمله هرمنوتيك كه با متن گرايي و تفسير در ارتباط كامل است . يك نكته قابل تامل است و آن اين است كه مواردي كه در هرمنوتيك مطرح شده غالب آنها را ما در متون خودمان داريم مثلا در علم اصول فقه به اين موارد بر مي خوريم : فهم متن بر اساس نيت مولف و راه يابي به فهم متن و دريافت معناي نهايي متن و زبان و نفش آن در دلالتهاي زباني و ... در علم اصول مطرح شده و اما چيزي كه به نام هرمنوتيك امروزه مطرح شده براي حل مشكل اساسي كه در حل متون يهوديت و مسيحي پيدا شده پديد آمده است. بنابراين ما نمي توانيم هر چيزي كه در غرب به وجود آمده را به صورت كامل بپذيريم. خاستگاه اين مباني براي فهم و توجيه انجيل مطرح شده و تمسك بر قرائتهاي مختلف دارد كه ما نمي توانيم اين شيوه را در متن قرآن كريم اجرا كنيم. مغرب زمين متون مقدس ويژه اي دارد كه با متون مقدس اسلامي تفاوت عمده اي دارد و تفاوت آن اين است كه آنها ادعا ندارند كه آنچه از متن مقدس در اختيار دارند كلام و واژگان و تعابير خداست و نويسندگان عهد جديد و قديم بر اين امر پافشاري دارند اما چيزي كه در دست ماست كلام خداوند است و ما نمي توانيم دخل و تصرف در اين كلمات داشته باشيم.
دكتر محمد كوشا، مترجم و مفسر قرآن، نياز به تفاسير جديد كه برپايه گرايشهاي مختلف علمي انجام شود را مهم دانست و تصريح كرد: ما بايد اصل تفسير را در ابتدا درك كنيم . ما بايد در تفسير حقيقت، رويه "اصل" تفسير را داشته باشيم. وي استفاده از دانشهاي جديد را در تفسير قرآن يك نياز نوين دانست اما تاكيد كرد : بسياري از مترجمان و مفسران ما با اين علوم آشنايي ندارند. اغلب اين دانشها به زبان ديگري است و نياز است كه افراد به زبانهاي مختلف آگاه باشند. استفاده از دانشهاي گوناگون جديد براي تفسير احتياج به معلومات كافي نسبت به آن دانشها دارد.
نظر شما